Κατάθλιψη
Τι Είναι η Κατάθλιψη
Η κατάθλιψη είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που βιώνεται από όλους και εκλύεται κάτω από ορισμένες ψυχοτραυματικές συνθήκες. Είναι μια άσχημη διάθεση που είναι η φυσιολογική απάντηση σε ένα ερέθισμα που συνήθως έχει να κάνει με μία αίσθηση απώλειας, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ο χωρισμός, η απώλεια της εργασίας ή μη επίτευξη των στόχων μας. Η άσχημη αυτή διάθεση, ως φυσιολογική αντίδραση, συνήθως δεν διαρκεί πολύ και δεν επηρεάζει τη γενική λειτουργικότητα και δραστηριότητα του ατόμου.
Η κατάθλιψη, ως ψυχιατρική νόσος, είναι μία μονιμότερη διαταραχή που επηρεάζει τη διάθεση, τις σκέψεις και συνήθως συνοδεύεται από σωματικές ενοχλήσεις. Επηρεάζει τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου, τον ύπνο του, τον τρόπο που βλέπει τον εαυτό του και τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και αντιλαμβάνεται. Η κατάθλιψη δεν είναι το ίδιο με το φυσιολογικό, καταθλιπτικό συναίσθημα που περνά γρήγορα και έχει μικρότερη ένταση. Στην κατάθλιψη το καταθλιπτικό συναίσθημα έχει μεγάλη ένταση και είναι μόνιμο. Δεν επηρεάζεται από τις καταστάσεις που ζει ο ασθενής, π.χ., ο ασθενής δεν θα γελάσει και δεν θα αισθανθεί παροδικά καλύτερα όταν συμβεί κάτι χαρούμενο.
Η Επιδημιολογία της Κατάθλιψης
Η κατάθλιψη είναι από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές. Περίπου ένας στους δέκα ανθρώπους νοσεί σε κάποια περίοδο της ζωής του από καταθλιπτική διαταραχή. H ετήσια συχνότητα του συνόλου των συναισθηματικών διαταραχών είναι περίπου 1.5%. Η συχνότητα της κατάθλιψης είναι περίπου διπλάσια στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες.
Τα Συμπτώματα της Κατάθλιψης
Η κατάθλιψη εμφανίζεται με μία σειρά από συμπτώματα που επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου. Δεν είναι απαραίτητο κάποιος που έχει κατάθλιψη να παρουσιάζει όλα τα συμπτώματα της διαταραχής. Ορισμένοι άνθρωποι παρουσιάζουν πολλά, ορισμένοι λιγότερα.
Η κατάθλιψη είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που βιώνεται από όλους και εκλύεται κάτω από ορισμένες ψυχοτραυματικές συνθήκες. Είναι μια άσχημη διάθεση που είναι η φυσιολογική απάντηση σε ένα ερέθισμα που συνήθως έχει να κάνει με μία αίσθηση απώλειας, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ο χωρισμός, η απώλεια της εργασίας ή μη επίτευξη των στόχων μας. Η άσχημη αυτή διάθεση, ως φυσιολογική αντίδραση, συνήθως δεν διαρκεί πολύ και δεν επηρεάζει τη γενική λειτουργικότητα και δραστηριότητα του ατόμου.
Η κατάθλιψη, ως ψυχιατρική νόσος, είναι μία μονιμότερη διαταραχή που επηρεάζει τη διάθεση, τις σκέψεις και συνήθως συνοδεύεται από σωματικές ενοχλήσεις. Επηρεάζει τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου, τον ύπνο του, τον τρόπο που βλέπει τον εαυτό του και τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και αντιλαμβάνεται. Η κατάθλιψη δεν είναι το ίδιο με το φυσιολογικό, καταθλιπτικό συναίσθημα που περνά γρήγορα και έχει μικρότερη ένταση. Στην κατάθλιψη το καταθλιπτικό συναίσθημα έχει μεγάλη ένταση και είναι μόνιμο. Δεν επηρεάζεται από τις καταστάσεις που ζει ο ασθενής, π.χ., ο ασθενής δεν θα γελάσει και δεν θα αισθανθεί παροδικά καλύτερα όταν συμβεί κάτι χαρούμενο.
Η Επιδημιολογία της Κατάθλιψης
Η κατάθλιψη είναι από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές. Περίπου ένας στους δέκα ανθρώπους νοσεί σε κάποια περίοδο της ζωής του από καταθλιπτική διαταραχή. H ετήσια συχνότητα του συνόλου των συναισθηματικών διαταραχών είναι περίπου 1.5%. Η συχνότητα της κατάθλιψης είναι περίπου διπλάσια στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες.
Τα Συμπτώματα της Κατάθλιψης
Η κατάθλιψη εμφανίζεται με μία σειρά από συμπτώματα που επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου. Δεν είναι απαραίτητο κάποιος που έχει κατάθλιψη να παρουσιάζει όλα τα συμπτώματα της διαταραχής. Ορισμένοι άνθρωποι παρουσιάζουν πολλά, ορισμένοι λιγότερα.
Για να δοθεί η διάγνωση της κατάθλιψης, (σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-IV) πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 5 από τα συμπτώματα της κατάθλιψης (όπως παρουσιάζονται παρακάτω) κατά την ίδια 15νθημερη χρονική περίοδο. Μέσα στα 5 αυτά συμπτώματα πρέπει να περιλαμβάνεται τουλάχιστον το ένα από τα δύο πρώτα συμπτώματα.
Τα κύρια συμπτώματα που μπορεί να εμφανίζει κάποιος όταν έχει κατάθλιψη περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
Καταθλιπτικό συναίσθημα. Το άτομο αισθάνεται λυπημένο, απογοητευμένο και έχει χάσει το ενδιαφέρον του για τη ζωή. Το συναίσθημα αυτό χρωματίζει και κατευθύνει όλη την ψυχική ζωή του ατόμου κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του, σχεδόν κάθε ημέρα.
Μείωση της ευχαρίστησης και του ενδιαφέροντος. Πρόκειται για ένα γενικευμένο συναίσθημα ανηδονίας. Ο καταθλιπτικός ασθενής δεν μπορεί πια να αντλήσει ευχαρίστηση από τη ζωή και οι δραστηριότητες που απολάμβανε στο παρελθόν μπορεί να του είναι πλήρως αδιάφορες.
Τα κύρια συμπτώματα που μπορεί να εμφανίζει κάποιος όταν έχει κατάθλιψη περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
Καταθλιπτικό συναίσθημα. Το άτομο αισθάνεται λυπημένο, απογοητευμένο και έχει χάσει το ενδιαφέρον του για τη ζωή. Το συναίσθημα αυτό χρωματίζει και κατευθύνει όλη την ψυχική ζωή του ατόμου κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του, σχεδόν κάθε ημέρα.
Μείωση της ευχαρίστησης και του ενδιαφέροντος. Πρόκειται για ένα γενικευμένο συναίσθημα ανηδονίας. Ο καταθλιπτικός ασθενής δεν μπορεί πια να αντλήσει ευχαρίστηση από τη ζωή και οι δραστηριότητες που απολάμβανε στο παρελθόν μπορεί να του είναι πλήρως αδιάφορες.
Άγχος. Οι περισσότεροι καταθλιπτικοί ασθενείς παρουσιάζουν άγχος που βιώνεται ως αίσθημα εσωτερικής δυσφορίας που προέρχεται από ανεξήγητο φόβο επικείμενου θανάτου. Το άγχος συνοδεύεται συνήθως από σωματικά συμπτώματα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα, όπως ταχυκαρδία, ναυτία ή επιγάστρια δυσφορία, έντονος τρόμος, επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού, δύσπνοια, αίσθημα πνιγμού, εφίδρωση κ.τ.λ
Διαταραχές της σκέψης. Το άτομο τα βλέπει όλα μαύρα και πιστεύει πως έτσι θα παραμείνουν. Η σκέψη του καταθλιπτικού ατόμου χαρακτηρίζεται από έλλειψη ελπίδας, ανησυχία και απαισιοδοξία για το μέλλον. Πιο συγκεκριμένα, το άτομο εκφράζει ιδέες ενοχής, αναξιότητας, ταπεινότητας και αυτό-υποτίμησης. Ένα άτομο που παρουσιάζει κατάθλιψη τυπικά πιστεύει ότι ο ίδιος φταίει για την τροπή που έχει πάρει η ζωή του, όλα είναι δικό του λάθος. Το άτομο μπορεί να νιώθει ότι δεν αξίζει τίποτε σαν άνθρωπο και ότι είναι ένα μηδενικό. Ακόμη, μπορεί να κατηγορεί τον εαυτό του σε υπερβολικό βαθμό για ό, τι αρνητικό συμβαίνει και να νιώθει ότι η κατάσταση που περνάει είναι σαν ένα είδος τιμωρίας για πράγματα που έκανε στο παρελθόν.
Χαμηλή βούληση. Το άτομο θεωρεί τον εαυτό τους ανίκανο για οποιαδήποτε ενέργεια, είναι ιδιαίτερα αναποφάσιστο και παραμελεί την εμφάνιση, την προσωπική του υγιεινή αλλά και τις υποχρεώσεις του, τόσο στη δουλειά, όσο και στο σπίτι.
Κόπωση ή απώλεια ενεργητικότητας. Συχνά το άτομο παραπονιέται ότι αισθάνεται κόπωση ή εξάντληση, σαν όλη η ενέργεια ή η ζωτικότητά του να έχει φύγει. Το άτομο παρουσιάζει βραδύτητα στην επιτέλεση των σωματικών και ψυχικών λειτουργιών (ψυχοκινητική επιβράδυνση), ενώ ακόμη και η ομιλία του συνήθως είναι διστακτική, αργή και χαμηλόφωνη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν υπάρχει υψηλό άγχος, το άτομο παρουσιάζει το αντίθετο ακριβώς σύμπτωμα, αύξηση δηλαδή της ψυχοκινητικής δραστηριότητας.
Διαταραχές στον ύπνο. Οι διαταραχές στον ύπνο μπορούν να πάρουν διάφορες μορφές. Για παράδειγμα, άνθρωποι με κατάθλιψη κοιμούνται πάρα πολλές ώρες, μερικοί δεν μπορούν να κοιμηθούν καθόλου, ενώ άλλοι κάνουν πολύ ακανόνιστο ύπνο, δηλαδή ξυπνούν πολλές φορές στη διάρκεια της νύχτας ή δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν. Η πιο συνηθισμένη διαταραχή του ύπνου είναι η πρωινή αφύπνιση, στην οποία το άτομο ξυπνά πολύ νωρίς το πρωί και δεν μπορεί να ξανακοιμηθεί.
Διαταραχές της όρεξης. Συνήθως η κατάθλιψη προκαλεί απώλεια της όρεξης, με πιθανό επακόλουθο την απώλεια βάρους. Ωστόσο μπορεί σε μικρότερη συχνότητα και κυρίως στις γυναίκες να υπάρχει αύξηση της όρεξης και υπερφαγία, καθώς και κρίσεις βουλιμίας με υπερφαγικά επεισόδια.
Ελάττωση της σεξουαλικής διάθεσης. Η απώλεια του ενδιαφέροντος για την ερωτική πράξη αποτελεί τυπικό σύμπτωμα της κατάθλιψης. Ακόμα και αν το άτομο έχει σεξουαλικές επαφές, δεν το επιθυμεί και δεν του προκαλεί καμία ευχαρίστηση.
Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη σκέψη, τη μνήμη και τη λήψη αποφάσεων. Το άτομο που παρουσιάζει κατάθλιψη δεν μπορεί να συγκεντρωθεί εύκολα, επικεντρώνεται έντονα στις καταθλιπτικές τους ιδέες και αδιαφορεί για το περιβάλλον του. Ως συνέπεια της έντονης ενασχόλησής του με τις καταθλιπτικές του ιδέες, οι γνωσιακές του λειτουργίες επηρεάζονται.
Αυτοκαταστροφικός ιδεασμός. Αφορά την εμμονή σε σκέψεις θανάτου και ιδέες αυτοκτονίας. Μερικές φορές το άτομο που έχει κατάθλιψη νιώθει τόσο απελπισμένο που κάνει σκέψεις αυτοκτονίας. Η απόπειρα αυτοκτονίας είναι η πιο σοβαρή και επικίνδυνη επιπλοκή της κατάθλιψης. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι αυξημένος σε ασθενείς με σοβαρή κατάθλιψη.
Γενικά σωματικά συμπτώματα. Πολλοί ασθενείς με κατάθλιψη αναφέρουν μια ποικιλία από σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, πόνους γενικά στο σώμα τους, δυσκοιλιότητα, δυσκολία στην αναπνοή, πόνος στο στήθος, υπόταση, ξηροστομία προβλήματα από το γαστρεντερικό κ.λ.π. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα συμπτώματα αυτά δεν μπορούν να εξηγηθούν από ιατρικές εξετάσεις.
Ελάττωση της σεξουαλικής διάθεσης. Η απώλεια του ενδιαφέροντος για την ερωτική πράξη αποτελεί τυπικό σύμπτωμα της κατάθλιψης. Ακόμα και αν το άτομο έχει σεξουαλικές επαφές, δεν το επιθυμεί και δεν του προκαλεί καμία ευχαρίστηση.
Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη σκέψη, τη μνήμη και τη λήψη αποφάσεων. Το άτομο που παρουσιάζει κατάθλιψη δεν μπορεί να συγκεντρωθεί εύκολα, επικεντρώνεται έντονα στις καταθλιπτικές τους ιδέες και αδιαφορεί για το περιβάλλον του. Ως συνέπεια της έντονης ενασχόλησής του με τις καταθλιπτικές του ιδέες, οι γνωσιακές του λειτουργίες επηρεάζονται.
Αυτοκαταστροφικός ιδεασμός. Αφορά την εμμονή σε σκέψεις θανάτου και ιδέες αυτοκτονίας. Μερικές φορές το άτομο που έχει κατάθλιψη νιώθει τόσο απελπισμένο που κάνει σκέψεις αυτοκτονίας. Η απόπειρα αυτοκτονίας είναι η πιο σοβαρή και επικίνδυνη επιπλοκή της κατάθλιψης. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι αυξημένος σε ασθενείς με σοβαρή κατάθλιψη.
Γενικά σωματικά συμπτώματα. Πολλοί ασθενείς με κατάθλιψη αναφέρουν μια ποικιλία από σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, πόνους γενικά στο σώμα τους, δυσκοιλιότητα, δυσκολία στην αναπνοή, πόνος στο στήθος, υπόταση, ξηροστομία προβλήματα από το γαστρεντερικό κ.λ.π. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα συμπτώματα αυτά δεν μπορούν να εξηγηθούν από ιατρικές εξετάσεις.
Κλινικές Μορφές Κατάθλιψης
Οι κύριες μορφές καταθλιπτικών διαταραχών είναι οι εξής:
Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή (μονοπολική διαταραχή):
Πρόκειται για τη σοβαρή μορφή κατάθλιψης όπου πέντε η περισσότερα από τα συμπτώματα της κατάθλιψης που προαναφέρθηκαν είναι παρόντα κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου δύο εβδομάδων και αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή στην προηγούμενη λειτουργικότητα. Τουλάχιστον το ένα από τα συμπτώματα είναι είτε καταθλιπτική διάθεση είτε απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης. Τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η διαταραχή επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να εργαστεί, να μελετήσει, να κοιμηθεί, να φάει, και να απολαύσει ευχάριστες δραστηριότητες, όπως έκανε στο παρελθόν.
Δυσθυμική Διαταραχή: Αφορά την ύπαρξη καταθλιπτικής διάθεσης που το άτομο έχει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, τις περισσότερες ημέρες, για τουλάχιστον 2 χρόνια. Το άτομο με δυσθυμική διαταραχή παρότι μπορεί και ανταπεξέρχεται στις καθημερινές του δραστηριότητες νιώθει πάντα ότι κάτι τον κρατάει από το να μπορεί να νιώσει καλά. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία δύο ή περισσότερων από τα ακόλουθα συμπτώματα (σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-IV):
- Μειωμένη όρεξη ή υπερφαγία
- Αϋπνία ή υπερυπνία
- Χαμηλή ενεργητικότητα ή κόπωση
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Φτωχή συγκέντρωση ή δυσκολία λήψης αποφάσεων
- Αισθήματα απελπισίας
Διπολικές Διαταραχές (Ι και ΙΙ);
Στις Διπολικές διαταραχές τα άτομα παρουσιάζουν διαστήματα κατάθλιψης και εμφανίζουν τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της διαταραχής αυτής και διαστήματα ευφορικής διάθεσης, που ονομάζεται μανία ή διαστήματα υπομανίας. Η μανία χαρακτηρίζεται από αύξηση της ψυχοκινητικής δραστηριότητας, φλυαρία, φυγή ιδεών, μείωση της ανάγκης για ύπνο και ιδέες υπερτίμησης του εγώ ή ιδέες μεγαλείου. Η υπομανία είναι ένα σύνδρομο παρόμοιο με την μανία, αλλά όχι τόσο βαρύ ή έντονο και δεν επηρεάζει τόσο σημαντικά την λειτουργικότητα. Η διπολική διαταραχή Ι χαρακτηρίζεται από την παρουσία ενός ή περισσότερων μανιακών ή μικτών επεισοδίων (το μικτό επεισόδιο αποτελεί ένα συνδυασμό μανιακού και καταθλιπτικού επεισοδίου) και από την παρουσία ενός ή περισσότερων μειζόνων καταθλιπτικών επεισοδίων. Η διπολική διαταραχή ΙΙ χαρακτηρίζεται από την παρουσία ενός ή περισσότερων μειζόνων καταθλιπτικών επεισοδίων και από την παρουσία ενός τουλάχιστον υπομανιακού επεισοδίου.
Κυκλοθυμική Διαταραχή
Αφορά την παρουσία, για διάστημα τουλάχιστον 2 ετών, πολυάριθμων περιόδων με υπομανιακά συμπτώματα και πολυάριθμων περιόδων με καταθλιπτικά συμπτώματα που δεν πληρούν τα κριτήρια ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου. Το βασικό χαρακτηριστικό της Κυκλοθυμικής Διαταραχής είναι μία χρόνια κατάσταση διαταραχής της διάθεσης που παρουσιάζει συνεχώς διακυμάνσεις και εναλλαγή ήπιων και βραχύχρονων φάσεων υπομανίας και κατάθλιψης.
Καταθλιπτική Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς. Στην κατηγορία της καταθλιπτικής διαταραχής μη προσδιοριζόμενης αλλιώς περιλαμβάνονται διαταραχές με καταθλιπτικά στοιχειά, οι οποίες όμως δεν πληρούν τα κριτήρια άλλης καταθλιπτικής διαταραχής. Οι πιο σημαντικές είναι οι εξής:
- Προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή. Αφορά την εμφάνιση έκδηλης καταθλιπτικής διάθεσης, έκδηλου άγχους, έκδηλης συναισθηματικής αστάθειας και μειωμένου ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, συμπτώματα τα οποία εμφανίζονται τακτικά κατά τη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας του κύκλου και υποχωρούν μέσα σε λίγες μέρες από την έναρξη της έμμηνης ρύσης.
-Ελάσσων καταθλιπτική διαταραχή. Αφορά την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων τα οποία όμως δεν έχουν την ίδια βαρύτητα με αυτά της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Τα συμπτώματα εμφανίζονται για χρονική περίοδο τουλάχιστον πέντε εβδομάδων και η διάγνωση της διαταραχής δεν απαιτεί πέντε, αλλά λιγότερα από τα συμπτώματα της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής.
-Υποτροπιάζουσα βραχεία καταθλιπτική διαταραχή. Αφορά την εμφάνιση συμπτωμάτων τα οποία είναι σημαντικής βαρύτητας, δεν διαρκούν όμως για διάστημα μεγαλύτερο των δύο εβδομάδων και εμφανίζονται τουλάχιστον μια φορά το μήνα.
-Μεταψυχωτική καταθλιπτική συνδρομή. Αφορά την παρουσία καταθλιπτικών συμπτωμάτων τα οποία εμφανίζονται ως συνέχεια ενός ψυχωτικού επεισοδίου.
-Καταθλιπτική διαταραχή η οποία δεν μπορεί να καθοριστεί διαγνωστικά εάν οφείλεται σε σωματική γενική κατάσταση (ύπαρξη πάθησης ή νόσου) ή αν οφείλεται σε χρήση ψυχοδραστικών ουσιών.
Ποια Είναι τα Αίτια της Κατάθλιψης
Οι κύριες μορφές καταθλιπτικών διαταραχών είναι οι εξής:
Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή (μονοπολική διαταραχή):
Πρόκειται για τη σοβαρή μορφή κατάθλιψης όπου πέντε η περισσότερα από τα συμπτώματα της κατάθλιψης που προαναφέρθηκαν είναι παρόντα κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου δύο εβδομάδων και αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή στην προηγούμενη λειτουργικότητα. Τουλάχιστον το ένα από τα συμπτώματα είναι είτε καταθλιπτική διάθεση είτε απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης. Τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η διαταραχή επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να εργαστεί, να μελετήσει, να κοιμηθεί, να φάει, και να απολαύσει ευχάριστες δραστηριότητες, όπως έκανε στο παρελθόν.
Δυσθυμική Διαταραχή: Αφορά την ύπαρξη καταθλιπτικής διάθεσης που το άτομο έχει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, τις περισσότερες ημέρες, για τουλάχιστον 2 χρόνια. Το άτομο με δυσθυμική διαταραχή παρότι μπορεί και ανταπεξέρχεται στις καθημερινές του δραστηριότητες νιώθει πάντα ότι κάτι τον κρατάει από το να μπορεί να νιώσει καλά. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία δύο ή περισσότερων από τα ακόλουθα συμπτώματα (σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-IV):
- Μειωμένη όρεξη ή υπερφαγία
- Αϋπνία ή υπερυπνία
- Χαμηλή ενεργητικότητα ή κόπωση
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Φτωχή συγκέντρωση ή δυσκολία λήψης αποφάσεων
- Αισθήματα απελπισίας
Διπολικές Διαταραχές (Ι και ΙΙ);
Στις Διπολικές διαταραχές τα άτομα παρουσιάζουν διαστήματα κατάθλιψης και εμφανίζουν τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της διαταραχής αυτής και διαστήματα ευφορικής διάθεσης, που ονομάζεται μανία ή διαστήματα υπομανίας. Η μανία χαρακτηρίζεται από αύξηση της ψυχοκινητικής δραστηριότητας, φλυαρία, φυγή ιδεών, μείωση της ανάγκης για ύπνο και ιδέες υπερτίμησης του εγώ ή ιδέες μεγαλείου. Η υπομανία είναι ένα σύνδρομο παρόμοιο με την μανία, αλλά όχι τόσο βαρύ ή έντονο και δεν επηρεάζει τόσο σημαντικά την λειτουργικότητα. Η διπολική διαταραχή Ι χαρακτηρίζεται από την παρουσία ενός ή περισσότερων μανιακών ή μικτών επεισοδίων (το μικτό επεισόδιο αποτελεί ένα συνδυασμό μανιακού και καταθλιπτικού επεισοδίου) και από την παρουσία ενός ή περισσότερων μειζόνων καταθλιπτικών επεισοδίων. Η διπολική διαταραχή ΙΙ χαρακτηρίζεται από την παρουσία ενός ή περισσότερων μειζόνων καταθλιπτικών επεισοδίων και από την παρουσία ενός τουλάχιστον υπομανιακού επεισοδίου.
Κυκλοθυμική Διαταραχή
Αφορά την παρουσία, για διάστημα τουλάχιστον 2 ετών, πολυάριθμων περιόδων με υπομανιακά συμπτώματα και πολυάριθμων περιόδων με καταθλιπτικά συμπτώματα που δεν πληρούν τα κριτήρια ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου. Το βασικό χαρακτηριστικό της Κυκλοθυμικής Διαταραχής είναι μία χρόνια κατάσταση διαταραχής της διάθεσης που παρουσιάζει συνεχώς διακυμάνσεις και εναλλαγή ήπιων και βραχύχρονων φάσεων υπομανίας και κατάθλιψης.
Καταθλιπτική Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς. Στην κατηγορία της καταθλιπτικής διαταραχής μη προσδιοριζόμενης αλλιώς περιλαμβάνονται διαταραχές με καταθλιπτικά στοιχειά, οι οποίες όμως δεν πληρούν τα κριτήρια άλλης καταθλιπτικής διαταραχής. Οι πιο σημαντικές είναι οι εξής:
- Προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή. Αφορά την εμφάνιση έκδηλης καταθλιπτικής διάθεσης, έκδηλου άγχους, έκδηλης συναισθηματικής αστάθειας και μειωμένου ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, συμπτώματα τα οποία εμφανίζονται τακτικά κατά τη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας του κύκλου και υποχωρούν μέσα σε λίγες μέρες από την έναρξη της έμμηνης ρύσης.
-Ελάσσων καταθλιπτική διαταραχή. Αφορά την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων τα οποία όμως δεν έχουν την ίδια βαρύτητα με αυτά της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Τα συμπτώματα εμφανίζονται για χρονική περίοδο τουλάχιστον πέντε εβδομάδων και η διάγνωση της διαταραχής δεν απαιτεί πέντε, αλλά λιγότερα από τα συμπτώματα της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής.
-Υποτροπιάζουσα βραχεία καταθλιπτική διαταραχή. Αφορά την εμφάνιση συμπτωμάτων τα οποία είναι σημαντικής βαρύτητας, δεν διαρκούν όμως για διάστημα μεγαλύτερο των δύο εβδομάδων και εμφανίζονται τουλάχιστον μια φορά το μήνα.
-Μεταψυχωτική καταθλιπτική συνδρομή. Αφορά την παρουσία καταθλιπτικών συμπτωμάτων τα οποία εμφανίζονται ως συνέχεια ενός ψυχωτικού επεισοδίου.
-Καταθλιπτική διαταραχή η οποία δεν μπορεί να καθοριστεί διαγνωστικά εάν οφείλεται σε σωματική γενική κατάσταση (ύπαρξη πάθησης ή νόσου) ή αν οφείλεται σε χρήση ψυχοδραστικών ουσιών.
Ποια Είναι τα Αίτια της Κατάθλιψης
Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός λόγος που να εξηγεί την εμφάνιση της διαταραχής αυτής. Η αιτιολογία της κατάθλιψης είναι πολυπαραγοντική. Οι σημαντικότεροι παράγοντες, που συμμετέχουν στην αιτιολογία της κατάθλιψης και φαίνεται να συμβάλλουν σε διαφορετικό βαθμό, να δρουν πάνω στην ιδιοσυστασια του ατόμου και να αλληλεπιδρούν με τις συνθήκες του περιβάλλοντος του, είναι οι εξής:
Γενετικοί παράγοντες
Ο κίνδυνος νόσησης από συναισθηματικές διαταραχές είναι μεγαλύτερος στους συγγενείς των πασχόντων απ’ ότι στο γενικό πληθυσμό. Ενώ για το γενικό πληθυσμό ο κίνδυνος νόσησης είναι περίπου 1% για τη διπολική διαταραχή και 5% για τη μονοπολική διαταραχή, στους πρώτου βαθμού συγγενείς των πασχόντων από διπολική διαταραχή ο κίνδυνος νόσησης είναι περίπου 8% για διπολική διαταραχή και12% για μονοπολική διαταραχή. Για τους συγγενείς δευτέρου βαθμού, τα ποσοστά είναι μικρότερα από αυτά του πρώτου βαθμού συγγενών, αλλά περίπου διπλάσια από εκείνα του γενικού πληθυσμού. Για τους τρίτου βαθμού συγγενείς τα ποσοστά παρουσιάζονται ελαφρώς αυξημένα σε σχέση με τα αντίστοιχα του γενικού πληθυσμού. Μέσα από μελέτες διδύμων έχει φανεί, πως στους μονοζυγωτικούς διδύμους, υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες σε σχέση με τους διζυγωτικούς, εάν πάσχει από κατάθλιψη το ένα μέλος των διδύμων να πάσχει και το άλλο. Μέσα από μελέτες υιοθεσίας προκύπτει ότι οι υιοθετημένοι των οποίων οι γονείς ήταν υγιείς, εμφανίζουν συναισθηματική διαταραχή σε πολύ μικρότερη συχνότητα, σε σχέση με τους υιοθετημένους των οποίων οι βιολογικοί γονείς έπασχαν από συναισθηματική διαταραχή. Διατυπώνεται η άποψη πως διαφορά γονίδια εμπλέκονται στη μεταβίβαση χαρακτηριστικών που αυξάνουν την πιθανότητα του ατόμου να εμφανίσει κατάθλιψη. Τα άτομα που κληρονομούν λοιπόν αυτά τα χαρακτηριστικά και κάτω από την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων, παρουσιάζουν αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης διαταραχής του συναισθήματος.
Ο κίνδυνος νόσησης από συναισθηματικές διαταραχές είναι μεγαλύτερος στους συγγενείς των πασχόντων απ’ ότι στο γενικό πληθυσμό. Ενώ για το γενικό πληθυσμό ο κίνδυνος νόσησης είναι περίπου 1% για τη διπολική διαταραχή και 5% για τη μονοπολική διαταραχή, στους πρώτου βαθμού συγγενείς των πασχόντων από διπολική διαταραχή ο κίνδυνος νόσησης είναι περίπου 8% για διπολική διαταραχή και12% για μονοπολική διαταραχή. Για τους συγγενείς δευτέρου βαθμού, τα ποσοστά είναι μικρότερα από αυτά του πρώτου βαθμού συγγενών, αλλά περίπου διπλάσια από εκείνα του γενικού πληθυσμού. Για τους τρίτου βαθμού συγγενείς τα ποσοστά παρουσιάζονται ελαφρώς αυξημένα σε σχέση με τα αντίστοιχα του γενικού πληθυσμού. Μέσα από μελέτες διδύμων έχει φανεί, πως στους μονοζυγωτικούς διδύμους, υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες σε σχέση με τους διζυγωτικούς, εάν πάσχει από κατάθλιψη το ένα μέλος των διδύμων να πάσχει και το άλλο. Μέσα από μελέτες υιοθεσίας προκύπτει ότι οι υιοθετημένοι των οποίων οι γονείς ήταν υγιείς, εμφανίζουν συναισθηματική διαταραχή σε πολύ μικρότερη συχνότητα, σε σχέση με τους υιοθετημένους των οποίων οι βιολογικοί γονείς έπασχαν από συναισθηματική διαταραχή. Διατυπώνεται η άποψη πως διαφορά γονίδια εμπλέκονται στη μεταβίβαση χαρακτηριστικών που αυξάνουν την πιθανότητα του ατόμου να εμφανίσει κατάθλιψη. Τα άτομα που κληρονομούν λοιπόν αυτά τα χαρακτηριστικά και κάτω από την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων, παρουσιάζουν αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης διαταραχής του συναισθήματος.
Βιολογικοί παράγοντες• Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, η λειτουργία των νευροδιαβιβαστών συνδέεται με την εμφάνιση κατάθλιψης. Υπάρχουν δηλαδή ενδείξεις πως ορισμένες μορφές κατάθλιψης συνοδεύονται από βιοχημικές διαταραχές του εγκεφάλου. Το ερευνητικό ενδιαφέρον έχει επικεντρωθεί σε τρεις νευροδιαβιβαστές: τη σεροτονίνη, τη νοραδρεναλίνη και τη ντοπαμίνη.
• Με την κατάθλιψη συσχετίζονται σωματικές παθήσεις που δρουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και επηρεάζουν την λειτουργία των περιοχών του εγκεφάλου που ρυθμίζουν το συναίσθημα. Ορισμένα από τις παθήσεις που σχετίζονται με την κατάθλιψη είναι: ορισμένες μορφές καρκίνου όπως ο καρκίνος του παγκρέατος, ενδοκρινικές και μεταβολικές παθήσεις όπως η νόσος του Cushing και ο υποθυρεοειδισμός, ορισμένες παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως σκλήρυνση κατά πλάκας και η νόσος του Parkinson, ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις όπως το AIDS και η λοιμώδης μονοπυρήνωση. Ακόμη θετική συσχέτιση έχει διαπιστωθεί και με την κατανάλωση φαρμάκων, όπως κάποιων αντι-υπερτασικών, της κορτιζόνης και του αλκοόλ.
• Με την κατάθλιψη συσχετίζονται σωματικές παθήσεις που δρουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και επηρεάζουν την λειτουργία των περιοχών του εγκεφάλου που ρυθμίζουν το συναίσθημα. Ορισμένα από τις παθήσεις που σχετίζονται με την κατάθλιψη είναι: ορισμένες μορφές καρκίνου όπως ο καρκίνος του παγκρέατος, ενδοκρινικές και μεταβολικές παθήσεις όπως η νόσος του Cushing και ο υποθυρεοειδισμός, ορισμένες παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως σκλήρυνση κατά πλάκας και η νόσος του Parkinson, ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις όπως το AIDS και η λοιμώδης μονοπυρήνωση. Ακόμη θετική συσχέτιση έχει διαπιστωθεί και με την κατανάλωση φαρμάκων, όπως κάποιων αντι-υπερτασικών, της κορτιζόνης και του αλκοόλ.
Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες• Ψυχοπιεστικά γεγονότα: Πρόκειται για μια σειρά στρεσσογόνων γεγονότων ζωής που μπορεί να συνιστούν απώλεια λόγω θανάτου ή χωρισμού, διάλυση προσωπικής σχέσης, ανεργία, οικονομικές δυσκολίες, απώλεια εργασίας, μετανάστευση.
• Οικογενειακοί παράγοντες: Πρόκειται για κάποιες πρώιμες εμπειρίες που συσχετίζονται με κάποιο σημαντικό γεγονός απώλειας όπως είναι ο θάνατος ή χωρισμός γονέων ή ακόμη και η κακή ποιότητα γονεϊκής φροντίδας. Η βίωση τέτοιων συνθηκών στην παιδική ηλικία αυξάνει την πιθανότητα κατάθλιψης του ατόμου ως ενήλικα.
• Τρόπος σκέψης: Το άτομο ως συνέπεια των σημαντικών γεγονότων της ζωής του, των εμπειριών ορόσημα, των ιδιοσυγκρασιακών του στοιχείων και των στοιχείων προσωπικότητας μπορεί να διαμορφώσει μία αρνητική θεώρηση του εαυτού, του κόσμου και του μέλλοντος. Πιο συγκεκριμένα, το άτομο "βλέπει" τον εαυτό του ως ανεπαρκή, ανάξιο, ανεπιθύμητο, "βλέπει" το περιβάλλον του ως ιδιαίτερα απαιτητικό, απορριπτικό και απαγορευτικό στις ατομικές του επιδιώξεις και "βλέπει το μέλλον του ως ζοφερό και αρνητικό, ενώ δεν προσδοκά την βίωση ευχάριστων εμπειριών και καταστάσεων. Μερικοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται και ερμηνεύουν τον κόσμο γύρω τους μέσα από ένα δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης, ο οποίος έχει ως συνέπεια τη διαστρέβλωση και την παραμόρφωση της πραγματικότητας. Ο τρόπος σκέψης μέσα από τον οποίο το άτομο που εμφανίζει κατάθλιψη αντιλαμβάνεται και αντιμετωπίζει τον κόσμο γύρω του, χαρακτηρίζεται από αρνητικές σκέψεις και αρνητικά συμπεράσματα για την ζωή και τον εαυτό του, τους άλλους και το μέλλον.
• Οικογενειακοί παράγοντες: Πρόκειται για κάποιες πρώιμες εμπειρίες που συσχετίζονται με κάποιο σημαντικό γεγονός απώλειας όπως είναι ο θάνατος ή χωρισμός γονέων ή ακόμη και η κακή ποιότητα γονεϊκής φροντίδας. Η βίωση τέτοιων συνθηκών στην παιδική ηλικία αυξάνει την πιθανότητα κατάθλιψης του ατόμου ως ενήλικα.
• Τρόπος σκέψης: Το άτομο ως συνέπεια των σημαντικών γεγονότων της ζωής του, των εμπειριών ορόσημα, των ιδιοσυγκρασιακών του στοιχείων και των στοιχείων προσωπικότητας μπορεί να διαμορφώσει μία αρνητική θεώρηση του εαυτού, του κόσμου και του μέλλοντος. Πιο συγκεκριμένα, το άτομο "βλέπει" τον εαυτό του ως ανεπαρκή, ανάξιο, ανεπιθύμητο, "βλέπει" το περιβάλλον του ως ιδιαίτερα απαιτητικό, απορριπτικό και απαγορευτικό στις ατομικές του επιδιώξεις και "βλέπει το μέλλον του ως ζοφερό και αρνητικό, ενώ δεν προσδοκά την βίωση ευχάριστων εμπειριών και καταστάσεων. Μερικοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται και ερμηνεύουν τον κόσμο γύρω τους μέσα από ένα δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης, ο οποίος έχει ως συνέπεια τη διαστρέβλωση και την παραμόρφωση της πραγματικότητας. Ο τρόπος σκέψης μέσα από τον οποίο το άτομο που εμφανίζει κατάθλιψη αντιλαμβάνεται και αντιμετωπίζει τον κόσμο γύρω του, χαρακτηρίζεται από αρνητικές σκέψεις και αρνητικά συμπεράσματα για την ζωή και τον εαυτό του, τους άλλους και το μέλλον.
